In de nieuwe coronawet kan de minister alleen ‘in geval van nood en onder strikte voorwaarden’ vergaande instrumenten inzetten om een pandemie te bestrijden.
Het advies van de Raad van State betekent een belangrijke steun in de rug voor minister Kuipers van Volksgezondheid. De minister moest in mei in alle haast aan de slag met een nieuwe wet, toen de Eerste Kamer weigerde om de tijdelijke coronawet met nog eens drie maanden te verlengen. De Eerste Kamer vond dat het kabinet lang genoeg de tijd gehad had om aan een permanente oplossing te werken.
Gevolg van het optreden van de Eerste Kamer dit voorjaar is dat de minister op dit moment niet over een wettelijke basis beschikt om collectieve maatregelen te nemen bij een nieuwe corona-uitbraak.
De nieuwe coronawet van minister Kuipers is een aanpassing van Wet publieke gezondheid uit 2008. In zijn huidige vorm staat de wet alleen toe individuele maatregelen op te leggen, zoals de verplichting om in quarantaine te gaan in geval van besmetting.
Het wetsvoorstel Wijziging van de Wet publieke gezondheid in verband met de bestrijding van de epidemie van infectieziekten behorend tot groep A1 of een directe dreiging daarvan, dat de minister in juli voor advies naar de Raad van State heeft gestuurd, ondervond tot nu toe veel kritiek. Zo hadden de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Veiligheidsberaad de nodige bedenkingen omdat in de wet de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de verschillende bestuursorganen niet goed zouden zijn uitgewerkt.
De Raad van State zegt in zijn advies dat de nieuwe coronawet qua zeggenschap van Tweede en Eerste Kamer voor dit moment toereikend is, omdat beide Kamers bij alle stappen in het besluitvormingsproces betrokken worden. De wet biedt het kabinet de mogelijkheid om in noodsituaties snel maatregelen te nemen, zoals het sluiten van publieke ruimten en het afkondigen van een mondkapjesplicht. Vervolgens krijgen de Eerste en Tweede Kamer de mogelijkheid het einde van de noodmaatregelen te bepalen.
De Raad van State zegt dat de nieuwe coronawet verder uitgewerkt moet worden, maar dat de wet zo is ingericht dat dat ook na de inwerkingtreding kan. Hetzelfde geldt voor het uitbreiden van het aantal maatregelen. Zo zijn het sluiten van scholen, verplichte test- en vaccinatiebewijzen en het invoeren van een avondklok op dit moment nog niet in de wet opgenomen.
De betrokkenheid van het parlement is voor dit moment weliswaar toereikend, maar de Raad van State voegt er wel aan toe dat het kabinet altijd de beginselen van de democratische rechtsstaat in het oog zal dienen te houden:
Noodzakelijke maatregelen die voor burgers (mogelijk langdurig) ingrijpend zijn, kunnen alleen effectief zijn als zij kunnen rekenen op voldoende maatschappelijk draagvlak.
Overzicht nieuwsberichten over corona-regels
- Eerste en Tweede Kamer akkoord met coronawet (27.10.2020)
- Uitgeklede coronawet in september in de Kamer (17.07.2020)
- Raad van State adviseert over grondrechten tijdens coronacrisis (25.05.2020)
- De coronacrisis en de grondrechten (2) (08.05.2020)
- De coronacrisis en de grondrechten (1) (31.03.2020)