Website over de 23 grondrechten in de Grondwet

Dossier Grondwetswijzigingen

Dossier Grondwetswijzigingen

In dit dossier proberen we u steeds de actuele stand van zaken te geven rond de verschillende wijzigingsvoorstellen. U vindt in het dossier alle voorstellen die betrekking hebben op de hele Grondwet.

 

Procedure grondwetswijziging

De procedure tot grondwetsherziening is vastgelegd in art. 137 Gw. Er moeten vijf stappen gezet worden om tot een grondwetswijziging te komen.

N.B.   In de Grondwet staan verschillende overgangsbepalingen van de oude naar de nieuwe teksten. Deze staan in de Additionele artikelen aan het eind van de Grondwet. De bepalingen zijn tijdelijk van aard. We gaan er inhoudelijk verder niet op in.

 

  • Vooraf   Internetconsultatie
    burgers geven voorafgaand aan de behandeling hun mening over het wetsvoorstel

  • Stap 1  Eerste lezing door Tweede Kamer
    besluitvorming bij gewone meerderheid

  • Stap 2  Eerste lezing door Eerste Kamer
    besluitvorming bij gewone meerderheid

  • Stap 3  Tweede lezing door nieuwe Tweede Kamer
    besluitvorming bij 2/3 meerderheid

  • Stap 4  Tweede lezing door Eerste Kamer
    besluitvorming bij 2/3 meerderheid

  • Stap 5   Na publicatie in het Staatsblad treedt de wet in werking

 

Wijziging Stap 4   Sinds de wijziging van art. 137 Gw in 1995 hoeft er voor het zetten van Stap 4 niet eerst een nieuwe Eerste Kamer te zijn gekozen. Deze wijziging verkort de procedure aanmerkelijk omdat het voorstel na Stap 3 in de Tweede Kamer meteen naar de Eerste Kamer kan.

Dossiernummers grondwetswijzigingen   Via de dossiernummers bij de voorstellen kunt u o.a. op de site van de Eerste Kamer de betreffende dossiers inkijken. U vindt in zo'n dossier bijvoorbeeld links naar alle onderliggende stukken.

In juli 2022 werden vijf grondwetswijzigingen in tweede lezing door de Eerste Kamer goedgekeurd. Dit betekende de grootste wijziging sinds de nieuwe Grondwet van 1983.

 

Stand van zaken

Voor het laatst bijgewerkt op 07.12.2023

 

Vooraf
Internetconsultatie

Via een internetconsultatie kunnen sinds 2017 burgers, bedrijven en organisaties kennisnemen van wetsvoorstellen en hun ideeën hierover kenbaar maken. Deze consultatie werd ingevoerd om de transparantie van het wetgevingsproces te verbeteren en een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van wetgeving. Aan de hand van de uitkomsten van de consultatie kan de indiener van het wetsontwerp besluiten de inhoud aan te passen.
Op www.internetconsultatie.nl kunt u de consultaties volgen.

 

Art. 10 Gw   Recht op eerbiediging van het gezinsleven toevoegen

  • initiatief SGP (gepubliceerd 10.05.2023)
  • internetconsultatie van 1 juni t/m 11 juli 2023.
  • Het wijzigingsvoorstel moet nog worden ingediend bij de Tweede Kamer.

Toelichting   Aan artikel 10 wordt lid 10A toegevoegd waarin onder andere staat dat een recht op eerbiediging van zijn gezinsleven, behoudens bij de wet te bepalen gevallen waarin de lichamelijke, geestelijke of morele belangen van het kind ernstig worden bedreigd.

 

Stap 1
Eerste lezing door Tweede Kamer

Bij de eerste lezing van een grondwetswijziging gaat het feitelijk om een gewone wet die vaststelt dat er redenen zijn om een verandering in de Grondwet aan te brengen. Dit wetsvoorstel in eerste lezing wordt daarom ook wel verklaringswet of overwegingsvoorstel genoemd.
Als een wijzigingsvoorstel uit verschillende onderdelen bestaat, mag de Tweede Kamer besluiten de onderdelen te splitsen als dit bijvoorbeeld de politieke haalbaarheid ervan bevordert.

 

Art. 23 Gw   Bepalingen gelijke kansen in het onderwijs toevoegen

  • Initiatief Habtamu de Hoop PvdA (ingediend 6.10.2021)
    (ligt nu bij de Raad van State voor advies)
  • dossier 35.924

 

Art. 42    Rol van de koning moderniseren

  • initiatief PVV (ingediend 2011)
  • dossier 32.866

Toelichting   In de Grondwet komt te staan dat de koning een onafhankelijk staatshoofd is dat geen deel meer uitmaakt van de regering.

 

Art. 42 en 43 Gw   Rol van de koning bij kabinetsformaties aanpassen

  • initiatief PVV (ingediend 2011)
  • dossier 32.867

Toelichting   Dit voorstel is inmiddels achterhaald omdat de Tweede Kamer het initiatief van de kabinetsformatie naar zich heeft toegetrokken

.

Art. 54 Gw (+ art. 74, 77, 78 en 131 Gw)    Uitsluitingsgronden van het kiesrecht uitbreiden en een verbod op meervoudige nationaliteit bij bepaalde ambtsdragers invoeren

  • initiatief PVV (ingediend 2019)
  • dossier 35.144

 

Art. 85, 86, 87 Gw   Terugzendrecht Eerste kamer

  • regeringsvoorstel (ingediend juni 2023)
  • dossier 36.374

Toelichting   Met de invoering van het terugzendrecht krijgt de Eerste Kamer de mogelijkheid aanpassingen voor te stellen in wetsvoorstellen om deze vervolgens terug te sturen naar de Tweede Kamer.

 

Stap 2
Eerste lezing door Eerste Kamer

In Stap 2 is er nog steeds sprake van een gewoon wetsvoorstel. De Eerste Kamer mag met een zogeheten novelle besluiten om een voorstel te verbeteren of aan te vullen. In dat geval moet het vervolgens terug naar de Tweede Kamer.

 

Nw. art. Gw   Correctief referendum mogelijk maken

  • initiatief Renske Leijten SP (ingediend 5.07.2022)
  • Stap 1 TK 14.02.2023
  • dossier 36.160

Toelichting  Zie Dossier Referendum

 

Nw. art. Gw   Zittingstermijn Eerste Kamer van vier naar zes jaar uitbreiden waarbij om de drie jaar  de helft wordt gekozen

  • regeringsvoorstel (ingediend 2020)
  • stap 1 TK 08.12.2020
  • dossier 35.532

Toelichting  Dit wetsvoorstel is ingediend op aanbeveling van de Staatscommissie Parlementair stelsel. De leden van de Eerste Kamer krijgen een zittingstermijn van zes in plaats van vier jaar. Om de drie jaar wordt dan de helft van de leden gekozen door de Provinciale Staten. Deze manier van kiezen bestond tot 1983. Een langere zittingstermijn van de Eerste Kamer past bij haar rol als bewaker van de kwaliteit van de wetgeving, op enige afstand van de actuele politiek in de Tweede Kamer, aldus het kabinet.

 

Art. 137 Gw   Procedure grondwetswijziging in tweede lezing invoeren

  • regeringsvoorstel (ingediend 2020)
  • stap 1 TK 08.12.2020
  • dossier 35.533

Toelichting    Op aanbeveling van de Staatscommissie Parlementair stelsel kwam dit voorstel tot stand dat zegt dat bij de tweede lezing van een grondwetswijziging Tweede Kamer en Eerste Kamer samen vergaderen. In zo'n gezamenlijke vergadering moet 2/3 van de leden vóór zijn. Doordat de Kamers gezamenlijk beslissen, wordt voorkomen dat zij op zo’n belangrijk moment tegenover elkaar komen te staan.

 

Stap 3
Tweede lezing door nieuwe Tweede Kamer

Art. 137 lid 5 Gw maakt het voor de Tweede Kamer mogelijk om ook in tweede lezing het wetsvoorstel te splitsen. In dat geval geldt echter dat dit net als bij de stemming over het artikel zelf met tenminste 2/3 van het aantal uitgebrachte stemmen moet gebeuren.

 

Nw. art. Gw   Correctief referendum mogelijk maken

  • initiatief Renske Leijten SP (ingediend 5.07.2022)
  • Stap 1 TK 14.02.2023
  • Stap 2 EK 10.10.2023
  • dossier 36.160

Toelichting  Zie Dossier Referendum

 

 

 

Stap 4
Tweede lezing door Eerste Kamer

Er liggen op dit moment geen voorstellen bij de Eerste Kamer in tweede lezing.

 

Stap 5
Afgeronde voorstellen

 

Preambule Gw   Inleidende tekst vóór art. 1 Gw toevoegen

  • regeringsvoorstel (ingediend 2012/2016)
  • stap 1   TK 06.06.2017
  • stap 2   EK 06.03.2018
  • stap 3   TK 05.04.2022
  • stap 4   EK 05.07.2022
  • stap 5   Staatsblad 30.08.2022
  • dossier 35.786

Nieuwe tekst
De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.

 

Art. 1 Gw   'Handicap' en 'seksuele gerichtheid' als antidiscriminatiegronden opnemen

  • initiatief D66, GroenLinks en PvdA (ingediend 2010)
  • stap 1   TK  30.06.2020
  • stap 2   EK  09.02.2021
  • stap 3   TK  16.03.2022
  • stap 4   EK  17.01.2023
  • stap 5   Staatsblad (eerst definitieve vormgeving tekst afwachten)
  • dossier 35.741

Toelichting   Dit initiatiefwetsvoorstel van de Tweede Kamerleden Bergkamp (D66), Özütok (GroenLinks) en Van den Hul (PvdA) - later overgedragen aan Hammelburg (D66), Bromet (GroenLinks) en De Hoop (PvdA) - voegt handicap en seksuele gerichtheid als verboden discriminatiegronden toe aan art. 1 Gw.
Een motie van de SGP die 'abortus op grond van een handicap' discriminerend noemt ten opzichte van kinderen zonder handicap, werd op 23.02.2021 verworpen.

Nieuwe tekst
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Over de nieuwe tekst is advies gevraagd aan de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme.

 

Art. 13 Gw   Formulering brief-, telefoon-  en telegraafgeheim moderniseren

  • regeringsvoorstel (ingediend 2014}
  • stap 1   TK  18.04.2017
  • stap 2   EK  11.07.2017
  • stap 3   TK  05.04.2022
  • stap 4   EK 05.07.2022
  • stap 5   Staatsblad 30.08.2022
  • dossier 35.790

Nieuwe tekst
(1)   Ieder heeft het recht op eerbiediging van zijn brief- en telecommunicatiegeheim.
(2)   Beperking van dit recht is mogelijk in de gevallen bij de wet bepaald met machtiging van de rechter of, in het belang van de nationale veiligheid, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn aangewezen.

 

 Art. 17 Gw   Toevoeging van een bepaling over het recht op een eerlijk proces opnemen

  • regeringsvoorstel (ingediend 2016)
  • stap 1   TK 11.07.2016
  • stap 2   EK 20.02.2017
  • stap 3   TK 05.04.2022
  • stap 4   EK 05.07.2022
  • stap 5   Staatsblad 30.08.2022
  • dossier 35.784

Nieuwe tekst
(1)   Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
(2)   Niemand kan worden afgehouden van de rechter die de wet hem toekent.

 

 Art. 55 Gw   Door niet-ingezetenen gekozen kiescollege voor de verkiezing van de Eerste Kamer invoeren

  • regeringsvoorstel (ingediend 2020)
  • stap 1   TK 02.06.2020
  • stap 2   EK 13.10.2020
  • stap 3   TK 01.02.2022
  • stap 4   EK 05.07.2022
  • stap 5   Staatsblad 18.08.2022
  • dossier 35.785

Nieuwe tekst
(1)   De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van provinciale staten en de leden van de kiescolleges, bedoeld in het tweede lid en artikel 132a, derde lid. De verkiezing wordt, behoudens in geval van ontbinding der kamer, gehouden binnen drie maanden na de verkiezing van de leden van  provinciale staten.
(2)   Ten behoeve van Nederlanders die geen ingezetenen zijn en die voldoen aan de vereisten die gelden voor de verkiezing van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, worden verkiezingen gehouden voor een kiescollege voor de Eerste Kamer. De leden van dit kiescollege worden rechtstreeks gekozen door deze Nederlanders. Voor het lidmaatschap gelden dezelfde vereisten. Artikel 129, tweede tot en met zesde lid, is van overeenkomstige toepassing.

 

Art. 131 Gw   'Deconstitutionalisering' benoeming CdK en burgemeesters regelen door art.131 Gw te schrappen

  • initiatief Gerard Schouwen (D66) (ingediend 2013)
    tweede lezing door Rob Jetten (D66)
  • stap 1   TK 12.09.2014
  • stap 2   EK 28.04.2015
  • stap 3   TK 23.01.2018
  • stap 4   EK 20.11.2018
  • stap 5   Staatsblad 21.12.2022

 

Art. 137 Gw   Grondwetsherzieningsprocedure aanscherpen om te voorkomen dat een nieuwe Tweede Kamer een wijzigingsvoorstel voor zich uit schuift            

  • regeringsvoorstel (ingediend 2020)
  • stap 1   TK 02.06.2020
  • stap 2   EK 13.10.2020
  • stap 3   TK 05.04.2022
  • stap 4   EK 05.07.2022
  • stap 5   Staatsblad 30.08.2022
  • dossier 35.789

Toelichting   Als een grondwetsvoorstel de tweede lezing gehaald heeft, is onduidelijk wanneer de nieuwe Tweede Kamer het gaat behandelen. Om aan deze onduidelijkheid een einde te maken wordt voorgesteld het huidige derde en vierde lid van artikel 137 te vervangen door een nieuw derde lid. Het komt erop neer dat als een nieuwe Tweede Kamer het niet behandelt - zeg maar voor zich uit schuift - het wetsvoorstel komt te vervallen.

 

Ingetrokken en verworpen voorstellen

Nw. art. Gw   Nederlandse taal in de Grondwet opnemen

  • regeringsvoorstel (ingediend 2010)
  • ingetrokken 15.02.2018

 

Art. 120 Gw   Rechterlijke toetsing wetten invoeren

  • initiatief GroenLinks (ingediend 2002)
  • ingetrokken 09.10.2018

 

Nw.art. Gw   Zorgplicht voor dieren invoeren

  • initiatief GroenLinks (ingediend 2006)
  • ingetrokken 15.01.2019

 

Nw. art. Gw   Een 2/3 meerderheid invoeren voor goedkeuring Europese verdragen

  • initiatief LPF, SGP (ingediend 2006)
  • stap 1 TK 22.09.2015
  • verworpen door EK 09.04.2019

 

Nw. art. 95a      EU-lidmaatschap van Nederland vastleggen in de Grondwet

  • initiatief Verhoeven en Jetten (ingediend 2019)
  • verworpen door TK 15.02.2021

 

Art. 81 en 89   Bindend correctief wetgevingsreferendum invoeren

  • initiatief SP (ingediend 2019)
  • stap 1 TK 22.09.2020
  • stap 2 EK 26.01.2021
  • verworpen door TK op 05.07.2022 (zie Dossier Referendum)

 



 

Uitgelicht

Het kan wéér gruwelijk mis gaan

De risico’s die tot het Toeslagenschandaal hebben geleid, zijn niet verdwenen, stelde voorzitter Van Nispen van de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening:vast bij de presentatie van hun eindrapport Blind voor mens en recht:
De blindheid voor mensen en voor hun rechten is er nog steeds. Een indringende constatering is dan ook dat het wéér gruwelijk mis kan gaan. Dit kan morgen weer gebeuren, zo lang de overheid zich niet aan de eigen wetten houdt. Zo lang grondrechten niet worden gerespecteerd, waarborgen ontbreken en rechtsstatelijk handelen niet dagelijks in praktijk wordt gebracht. Zo lang geen invulling wordt gegeven aan macht en tegenmacht. Zo lang de staatsmachten blind blijven voor mens en recht. Zo lang blijft het risico bestaan dat mensen door overheidshandelen worden vermorzeld. Dat kan ieder van ons overkomen.

 

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

gogel

Jan Postma
Alexander Gogel (1765-1821)
Grondlegger van de Nederlandse staat

Alexander Gogel was een overtuigd patriot en maakte snel carrière in de Bataafse Republiek en de Franse tijd. Hij staat bekend als de man die het nieuwe financiële systeem van de Bataafse eenheidsstaat organiseerde. Ook was Gogel betrokken bij het opstellen van de Staatsregeling van 1798. Jan Postma schreef enige tijd geleden al weer een lijvige biografie van Alexander Gogel waarin hij hem vanwege zijn verdiensten als ‘Grondlegger van de Nederlandse staat’ bestempelt.
Postma beschrijft Alexander Gogel onder andere als strijdbaar voorstander van de afschaffing van de gilden. Gelijkheid betekende voor Gogel ook een vrije toegang tot alle beroepen. Opmerkelijk was zijn betrokkenheid bij de Nationale Konst-Gallery, de voorloper van het huidige Rijksmuseum. De basis van de collectie vormde de verbeurd verklaarde collectie van voormalig stadhouder Willem V.
(26.10.2023)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

Knipoog

Zekerheid en bescherming

In 1798 kreeg Nederland zijn Staatsregeling voor het Bataafsche Volk waarin vrijheid, gelijkheid en broederschap - de beginselen van de Franse Revolutie - voorop stonden. Van de 23 grondrechten in de Grondwet kwamen maar liefst al 21 in de een of andere vorm in deze eerste staatsregeling voor.
In onze ingewikkelde maatschappij komen de spelregels van de Bataafse Republiek verrassend eenvoudig over. Neem artikel L over de manier waarop de staat met vreemdelingen moet omgaan:
‘De Maatschappij ontvangt alle Vreemdelingen, die de weldaaden der vrijheid vreedzaam wenschen te genieten, in haar midden, verleenende denzelven alle zekerheid en bescherming.’
(25.10.23)

Bekijk oude afleveringen Knipoog