Website over de 23 grondrechten in de Grondwet

Nieuws

Raad van State wijst op gevaar referenda

In zijn Jaarverslag 2016 heeft de Raad van State stevige kritiek op referenda. Ze zouden zelfs een gevaar kunnen opleveren voor onze democratie.

Elk jaar schrijft de vicepresident van de Raad van State in het jaarverslag een inleidende beschouwing over het functioneren van onze rechtsstaat. Dit jaar haalde Piet Hein Donner alle kranten met zijn kritiek op referenda. Deze volksraadplegingen zouden geen aanvulling op onze democratische middelen zijn, maar eerder voor een uitholling van de democratie kunnen zorgen.

Donner stelt dat er zich binnen het concept democratie een tweedeling aan het aftekenen is tussen de traditionele vertegenwoordigende democratie en nieuwe vormen van directe volksdemocratie. De Grondwet gaat uit van een concept waarbij een vergadering van gekozen leden het volk als geheel vertegenwoordigt. Donner ziet dat het begrip ‘vertegenwoordiging’ de afgelopen jaren van betekenis aan het veranderen is. Het is voor veel mensen steeds meer een van de bevolking afgeleid gezag geworden is waarna je snel tot de conclusie zou kunnen komen dat vormen van directe betrokkenheid in wezen democratischer zijn.

Volgens de vicepresident van de Raad van State wordt te weinig onderkend dat het bij de traditionele vertegenwoordigende democratie en de directe volksdemocratie om wezenlijk verschillende vormen van democratie gaat die je niet zo maar kunt vermengen:
‘Het ad-hoc-karakter van besluitvorming door referenda en incidentele burgerbetrokkenheid, zonder verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan, verdraagt zich minder goed met de behoefte aan eenheid en continuïteit in overheidsbesluitvorming. Het verdraagt zich ook minder goed met het omvattende en overkoepelende karakter van de afweging van belangen die dit vergt. Daar was de vertegenwoordigende democratie voor ontworpen. Ondoordachte vermenging van beide vormen van democratie dreigt nu te leiden tot het geleidelijk disfunctioneren van de vertegenwoordigende organen.’
In zijn analyse noemt Donner de zorg over het functioneren van de vertegenwoordigende democratie begrijpelijk, maar die zorg mag er niet toe leiden dat vertegenwoordigende organen de besluitvorming overlaten aan de uitkomst van volksraadplegingen: ‘Onderkend moet worden dat de democratische rechtsstaat berust op het concept van de vertegenwoordigende democratie’.
Het meer betrekken van burgers bij de besluitvorming, zou vooral op lokaal niveau moeten worden beproefd. Gaat het om het Nederlandse volk als geheel, dan moet er volgens de vicepresident van de Raad van State voluit worden vastgehouden aan het instrument van de vertegenwoordigende democratie.

NRC Handelsblad noemde op 7 april 2017 de kritiek van Donner terecht, maar ook enigszins vrijblijvend omdat hij zelf ook niet met oplossingen komt:
‘Een iets positiever signaal was wel fijn geweest. (…) ‘Burgerinitiatieven’ worden politiek niet beloond, terwijl het Oekraïne- referendum vooral liet zien welke zwakke punten dit middel kent. Donner stuurt met zijn kritiek de burger terug in zijn (stem)hok waar hij één keer per vier jaar de Kamer mag kiezen – maar meer ook niet. Dat is en blijft toch nogal mager.’

Zie volledige tekst Jaarverslag 2016 van de Raad van State.

Uitgelicht

Het kan wéér gruwelijk mis gaan

De risico’s die tot het Toeslagenschandaal hebben geleid, zijn niet verdwenen, stelde voorzitter Van Nispen van de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening:vast bij de presentatie van hun eindrapport Blind voor mens en recht:
De blindheid voor mensen en voor hun rechten is er nog steeds. Een indringende constatering is dan ook dat het wéér gruwelijk mis kan gaan. Dit kan morgen weer gebeuren, zo lang de overheid zich niet aan de eigen wetten houdt. Zo lang grondrechten niet worden gerespecteerd, waarborgen ontbreken en rechtsstatelijk handelen niet dagelijks in praktijk wordt gebracht. Zo lang geen invulling wordt gegeven aan macht en tegenmacht. Zo lang de staatsmachten blind blijven voor mens en recht. Zo lang blijft het risico bestaan dat mensen door overheidshandelen worden vermorzeld. Dat kan ieder van ons overkomen.

 

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

gogel

Jan Postma
Alexander Gogel (1765-1821)
Grondlegger van de Nederlandse staat

Alexander Gogel was een overtuigd patriot en maakte snel carrière in de Bataafse Republiek en de Franse tijd. Hij staat bekend als de man die het nieuwe financiële systeem van de Bataafse eenheidsstaat organiseerde. Ook was Gogel betrokken bij het opstellen van de Staatsregeling van 1798. Jan Postma schreef enige tijd geleden al weer een lijvige biografie van Alexander Gogel waarin hij hem vanwege zijn verdiensten als ‘Grondlegger van de Nederlandse staat’ bestempelt.
Postma beschrijft Alexander Gogel onder andere als strijdbaar voorstander van de afschaffing van de gilden. Gelijkheid betekende voor Gogel ook een vrije toegang tot alle beroepen. Opmerkelijk was zijn betrokkenheid bij de Nationale Konst-Gallery, de voorloper van het huidige Rijksmuseum. De basis van de collectie vormde de verbeurd verklaarde collectie van voormalig stadhouder Willem V.
(26.10.2023)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

Knipoog

Zekerheid en bescherming

In 1798 kreeg Nederland zijn Staatsregeling voor het Bataafsche Volk waarin vrijheid, gelijkheid en broederschap - de beginselen van de Franse Revolutie - voorop stonden. Van de 23 grondrechten in de Grondwet kwamen maar liefst al 21 in de een of andere vorm in deze eerste staatsregeling voor.
In onze ingewikkelde maatschappij komen de spelregels van de Bataafse Republiek verrassend eenvoudig over. Neem artikel L over de manier waarop de staat met vreemdelingen moet omgaan:
‘De Maatschappij ontvangt alle Vreemdelingen, die de weldaaden der vrijheid vreedzaam wenschen te genieten, in haar midden, verleenende denzelven alle zekerheid en bescherming.’
(25.10.23)

Bekijk oude afleveringen Knipoog